Jak powiedziano wyżej, każdy mięsień składa się z brzuśca i ścięgien przytwierdzających go do kości. Definicję tę należy rozumieć jako charakterystykę schematu struktury mięśnia szkieletowego. Nie znaczy to jednak, że wszystkie mięśnie są bliźniaczo do siebie podobne. Na kończynach przeważają mięśnie wrzecionowate, na tułowiu — płaszczyznowe. Jedne mają równoległy układ włókien, inne tzw. pierzasty lub półpierzasty. Mięsień wrzecionowaty ma budowę najprostszą, rzec by można „wzorcową". Jest to mięsień jednogłowy (pojęcie strukturalne) lub jednoaktonowy (pojęcie funkcjonalne). Akton jest to wiązka włókien mięśniowych zdolna do wykonywania określonej, pojedynczej funkcji. Obok mięśni jednogłowych istnieją mięsne dwu- trój- cztero- i wielogłowe, które z reguły są mięśniami wieloaktonowymi. W odróżnieniu od mięśnia jednoaktonowego budowa ich i funkcja są złożone. Podział strukturalno-czynnościowy wyróżnia poza tym mięśnie jednostawowe, wśród których mogą być jednostki zarówno jedno- jak i wieloaktonowe, oraz mięśnie dwu lub wielostawowe, których czynność jest zawsze złożona, ponieważ na każdy staw działają odmiennie. Jednogłowy mięsień półścięgnisty uda prostuje kończynę w stawie biodrowym, a zgina ją w stawie kolanowym. Popularny mięsień „biceps" jest również mięśniem dwustawowym, ale i dwugłowym; czynność jego jest zatem bardziej złożona niż w przypadku poprzednim: tzw. głowa krótka przywodzi ramię w stawie ramiennym, głowa długa — odwodzi, obie zginają przedramię w stawie łokciowym. Nie zawsze skurcz jest skróceniem długości. O funkcji mięśni szkieletowych zwykło się mówić, że „działają na zasadzie skurczu". Tkanka mięśniowa w ustroju żywym znajduje się w stanie pewnego stałego napięcia, zwanego napięciem spoczynkowym. Owo napięcie spoczynkowe słabnie w czasie snu lub omdlenia, a znika zupełnie z chwilą śmierci zwierzęcia. Natomiast stan czynny mięśnia polega na okresowym zwiększaniu się napięcia mięśniowego. Wiązałoby się ono zawsze ze skróceniem długości mięśnia, gdybyśmy nie przebywali w zasięgu działania sił zewnętrznych (siła ciężkości, siła bezwładności) lub też gdyby nie wchodziło w grę działanie antagonistycznych grup mięśniowych. Ponieważ jednak te wszystkie kontr siły istnieją, można wśród stanów czynnych mięśnia wyróżnić trzy zasadnicze rodzaje, określane mianem działania: koncentrycznego, stabilizującego i ekscentrycznego.