A A A

Budowa ruchomych połączeń

Stawy ruchome są liczniejsze i przedstawiają znacznie większe bogactwo form, lecz mimo tej różnorodności pewne — rzec by można — zasady konstrukcji tych połączeń są wspólne. Stykające się powierzchnie dwu kości pokryte warstwą chrząstki szklistej są idealnie gładkie i kształtem ściśle do siebie dopasowane; wypukłej powierzchni stawowej jednej kości odpowiada wklęsłość powierzchni kości drugiej — obie o analogicznych promieniach krzywizny. Dwie stykające się nasady kostne otacza zamknięty zewsząd mankiet włóknistej torebki stawowej, który w ten sposób zwiera końce dwu kości ze sobą. Wewnątrz mankietu, na kształt podszewki, znajduje się warstwa błony maziowej wydzielająca stale niewielkie ilości tzw. mazi stawowej. W czasie ruchów wydzielina ta zwilża powierzchnie chrząstek, a błona maziowa spełnia w ten sposób wobec stawu rolę oliwiarki i zarazem chłodnicy. Obecność płynnej mazi w szparze stawu powoduje poza tym zmniejszenie siły nacisku jednej kości na drugą. Szczelinowata przestrzeń ograniczona wewnętrzną stroną torebki i powierzchniami stawowymi nosi nazwę jamy stawu. Wspomniany mankiet torebki włóknistej, zbudowany z elementów łącznotkankowych, nie przedstawia jednolitego utkania. Fragmenty torebki leżące w płaszczyźnie wykonywanych ruchów zbudowane są z cienkiej blaszki o dużym stopniu tolerancji. Boczne części torebki (leżące w tzw. „punktach mechanicznie martwych") są zazwyczaj silnie napięte i wzmocnione zgrubiałymi pasmami włóknistego utkania. Wzmocnienia te, zwane więzadłami, zabezpieczają staw przed powstawaniem wychyleń nieprawidłowych lub nadmiernych. Oprócz torebki ważną rolę ochrony stawu pełnią także mięśnie tworzące na zewnątrz drugi elastyczno-sprężysty mankiet, mocno zwierający powierzchnie stawowe. Jednakże to bezpośrednie sąsiedztwo mięśni ma jedną ujemną stronę. Otóż w czasie powstawania stanu czynnego w mięśniu (niezupełnie słusznie zwanego skurczem) silnie napięty brzusiec lub przesuwające się ścięgno uciska okolicę stawu. Osłonę przed skutkami tego nacisku pełnią kaletki maziowe. Są to pochewki kulistego, owalnego lub cylindrycznego kształtu, zbudowane z cieniutkiej warstwy błony maziowej. Kaletki te na kształt poduszeczek półwypełnionych płynną mazią stawową leżą wokół stawu pod ścięgnami i brzuścami mięśni biegnących w bezpośrednim sąsiedztwie torebki stawowej. Dzięki takiemu urządzeniu siła nacisku ścięgna nie przenosi się w całości na torebkę, lecz napotykając po drodze warstwę płynu rozchodzi się równomiernie we wszystkich kierunkach.