Zmiany, jakie występują w macicy w ciągu cyklu płciowego, czyli cykl miesiączkowy, zachodzą pod wpływem hormonów wydzielanych przez jajnik. Czynniki hormonalne co miesiąc przygotowują błonę śluzową macicy na przyjęcie zapłodnionego jaja — grubieje ona wówczas, rozpulchnia się i rozrastają się w niej silnie naczynia krwionośne. Jeżeli jajo nie zostanie zapłodnione i obumiera, część funkcjonalna błony śluzowej macicy ulega zniszczeniu i złuszcza się, powodując silne krwawienie — miesiączkowanie. Cykl miesiączkowy trwa najczęściej 28—30 dni, choć wiele kobiet miewa stale cykle krótsze lub dłuższe o parę dni. Tu będziemy omawiać przypadek tego typowego cyklu. Zmiany w błonie śluzowej macicy w czasie cyklu miesiączkowego przebiegają w 3 fazach. Pierwsza to okres wzrostu, druga — okres wydzielania, trzecia — okres złuszczania i odnowy błony śluzowej. Początek cyklu menstruacyjnego liczy się od pierwszego dnia miesiączki, od tego też momentu rozpoczyna się wzrost pęcherzyka Graafa. Pod wpływem wydzielanych przez niego hormonów estrogennych odrasta i rozrasta się I błona śluzowa zniszczona podczas miesiączki, następują w niej liczne podziały komórek, a gruczoły maciczne ulegają wydłużeniu. Grubość błony śluzowej zwiększa się w tym czasie 5-krotnie (z 1 mm do 5 mm). Równocześnie w jajniku pęcherzyk Graafa dojrzewa i między 14 a 16 dniem cyklu pęka — następuje jajeczkowanie. Z tą chwilą rozpoczyna się okres wydzielania. Pęknięty pęcherzyk Graafa pod wpływem hormonu luteinizującego (LH) przysadki mózgowej przekształca się w ciałko żółte. Ilość estrogenów we krwi znacznie się obniża, prawie zanika. Ciałko żółte zaczyna intensywnie wydzielać progesterony, które pobudzają wydzielanie śluzu przez gruczoły maciczne. W tym okresie produkują one i wydzielają do światła macicy śluzowatą substancję, zawierającą glikogen, substancje białkowe, fosfor i żelazo. Błona śluzowa macicy ulega pod wpływem progesteronów rozpulchnieniu i obficie rozrastają się w niej naczynia krwionośne. Stan ten utrzymuje się tak długo, jak długo istnieje ciałko żółte, które szczyt swego rozwoju osiąga między 18 a 20 dniem cyklu. Jeśli jajo nie zostało zapłodnione, ciałko żółte około 25 dnia cyklu zanika. Okres wydzielania trwa średnio 12—14 dni, po nim następuje okres złuszczania się i odnowy błony śluzowej macicy. Z zanikiem ciałka żółtego zmniejsza się ilość progesteronów we krwi, ilość estrogenów w krwi jest bardzo mała już od momentu jajeczkowania. Brak progeste- ronu i estrogenów powoduje wsteczne zmiany w błonie śluzowej macicy. Następuje zaburzenie krwiobiegu, krew nie dopływa do powierzchownych części jej warstwy czynnościowej, podczas gdy warstwy podstawowe pozostają ukrwione normalnie. Wskutek niedokrwienia i niedotlenienia błona śluzowa zaczyna się rozpadać i złuszczać. Po kilkudziesięciu godzinach (2 do 3 dni) pod wpływem skurczu mięśni ściany macicy wzrasta ciśnienie krwi w naczyniach krwionośnych warstwy podstawowej błony śluzowej, drobne naczynia krwionośne pękają i krew wylewa się do światła macicy. Złuszczona błona śluzowa zostaje wraz z krwią wydalona na zewnątrz. Rozpoczyna się miesiączkowanie, w czasie którego zostaje wydalone 50 do 100 cm3 krwi. Krew miesiączkowa nie krzepnie, ponieważ gruczoły maciczne wydzielają enzymy zapobiegające krzepnięciu. W czasie miesiączkowania odrywa się cała warstwa funkcjonalna błony śluzowej. Część podstawowa z zachowanymi w niej dennymi częściami gruczołów macicznych pokrywa się po ukończeniu krwawienia nabłonkiem i odrasta. Okres przygotowania do krwawienia trwa 2 do 3 dni, zaś samo krwawienie 3 do 5. W czasie cyklu płciowego zachodzą także zmiany w błonie śluzowej jajowodów i pochwy. W okresie jajeczkowania następuje silne przekrwienie błony śluzowej jajowodów. Zmiany w pochwie dotyczą głównie rogowacenia komórek nabłonka. W czasie cyklu płciowego następują zmiany w całym organizmie kobiety. Pod wpływem hormonu luteotropowego, LTH, i progesteronów w okresie wydzielania powiększają się gruczoły sutkowe (mleczne). W okresie samego miesiączkowania obserwuje się często zaburzenia w krążeniu, w rytmie uderzeń serca, wzmaga się napięcie nerwowe i zwiększa się pobudliwość. W czasie jajeczkowania podnosi się temperatura ciała.