Ze względu na łatwą dostępność i powierzchowne położenie tarczyca była ośrodkiem zainteresowania od bardzo dawna. Już w starożytności zwrócono uwagę, że powiększenie tarczycy, czyli wole, występuje endemicznie u ludzi zamieszkujących tereny Alp. Uważano wówczas, że przyczyną tego stanu rzeczy jest „zła woda" do picia. Twierdzenie to nie było pozbawione racji. Obecnie wiemy, że w okolicach górskich (Alpy, Pireneje, Sudety, Karpaty) oraz w miejscowościach oddalonych od morza powietrze nie zawiera jodu, a w glebie znajduje się go bardzo mało. U ludzi z tych okolic w związku z małą zawartością hormonu tarczycy przysadka mózgowa wydziela w zwiększonej ilości hormon tyreotropowy pobudzający czynność tego gruczołu. Wobec powyższego narząd ulega powiększeniu — rozrasta się. Komórki wyściełające pęcherzyki tarczycy produkują duże ilości substancji koloidowych, które wobec braku jodu nie ulegają dalszym przemianom prowadzącym do powstania tyroksyny. W wyniku tych zaburzeń tyroksyna nie powstaje. Jak z tego wynika, jod jest niezbędny do prawidłowej funkcji tarczycy. Dużą rolę w procesie powstawania wola tarczycy odgrywa rodzaj spożywanych pokarmów. Istnieją pewne substancje, które w bardzo krótkim czasie mogą spowodować powiększenie tarczycy. Jak wykazały badania z użyciem izotopów, powodują one spadek zdolności wychwytywania jodu w tarczycy, co w efekcie doprowadza do powstania wola. W pewnym klasztorze w Belgii zakonnicy żywili się przez pewien czas wyłącznie cebulkami tulipanów; skutki nie kazały długo na siebie czekać — u wszystkich zakonników wystąpiło wole tarczycy. Ciała wolotwórcze znajdują się w wielu roślinach; m.in. kapusta, kalarepa, nasiona soi, truskawki, gruszki i marchew zawierają sporo substancji, które hamują wychwytywanie jodu przez tarczycę, a więc powodują zubożenie gruczołu w ten pierwiastek. Z chemicznych środków mających takie działanie należy wymienić sulfamidy. Niezależnie od sposobu działania wszystkie ciała wolotwórcze powodują przerost i rozrost tarczycy, który doprowadza do powstania wola. Zasadniczym elementem w łańcuchu tych zaburzeń jest brak jodu w pożywieniu. Dieta uboga w białko, awitaminozy, choroby wyniszczające, jak również przewlekłe niedożywienie organizmu upośledzają wytwarzanie tyroksyny, co w efekcie jako wyrgz samoobrony doprowadza do powstania wola. Powiększenie tarczycy wywołują również pokarmy zawierające duże ilości wapnia. Związek wapń-jod tworzy nierozpuszczalny kompleks, który nie ulega resorpcji w przewodzie pokarmowym, lecz zostaje wydalony na zewnątrz. W niektórych okolicach podgórskich, gdzie wole występowało nagminnie, brak jego uważano za poważną wadę urody, co niekiedy bywało przyczyną niepowodzeń życiowych. O tym, jak różne mogą być kryteria piękna, świadczą fakty, iż dziewczęta o długiej żurawiej szyi, nie posiadające wola tarczycy, uważano za brzydkie i często nie wychodziły one z tego powodu za mąż. Wole tarczycy częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Badania prowadzone przez polskiego uczonego profesora Gluzińskiego wykazały, że u kobiet spotyka się je czterokrotnie częściej. Matki mające wole rodzą dzieci również z powiększoną tarczycą — następstwo niedoboru jodu w tarczycy płodu. Obecnie wole tarczycy jako sprawa nagminna nie istnieje. W Szwajcarii np. już od 1860 r. zastosowano na szeroką skalę dostarczanie ludności jodu. Jod dosypywano w potrzebnych ilościach do soli kuchennej rozprowadzanej wśród ludności zamieszkującej upośledzone pod tym względem tereny. W zależności od okolic stosuje się różne dawki jodku sodu na 1 kg soli kuchennej. W Szwajcarii np. — 5 mg/kg soli, w Rumunii — 20 mg/kg, a w Ameryce aż 200 mg/kg. Podawanie dużych ilości jodu kryje pewne niebezpieczeństwo. U osób wrażliwych moża powstać nadczynność gruczołu tarczowego, dlatego wskazane jest stosowanie jodu w jak najmniejszych ilościach oraz kontrolowanie stanu czynnościowego tarczycy. Sól jodowa podczas dłuższego przechowywania traci częściowo jod, np. po 6 miesiącach zawartość jodku sodu obniża się o 50%. Obecnie dzięki stosowaniu jodku sodu w soli kuchennej lub wodzie występowanie wola zmniejszyło się o około 80%. Jeżeli osobnikowi mającemu obojętne wole tarczycy, tzn. powiększenie gruczołu powstałe w wyniku braku jodu w pożywieniu, będzie się podawać ten pierwiastek, gruczoł powróci do normalnej wielkości. Lekarze średniowiecza zalecali przeciw wolu tarczycy wysuszone i sproszkowane gąbki morskie. Wiadomo, że w organizmach morskich występuje duża zawartość jodu, dlatego też gąbki okazały się skutecznym środkiem. Na wstępie naszych rozważań o roli tarczycy w organizmie, powiedzieliśmy, że całkowity brak gruczołu powoduje między innymi obniżenie podstawowej przemiany materii. Musimy zatem wyjaśnić, co nazywamy podstawową przemianą materii. Podstawowa przemiana materii jest to najmniejsza ilość energii, jaką zużywa organizm na pracę narządów wewnętrznych w warunkach zupełnego spokoju fizycznego i psychicznego. Główną funkcją tarczycy jest niewątpliwie regulacja przemiany materii wszystkich komórek i tkanek organizmu. Dlatego też w wielu wypadkach oznaczenie za pomocą badań laboratoryjnych przemiany materii daje nam rzeczywisty obraz stanu czynnościowego tarczycy. Próba ta opiera się na wybiórczej zdolności wychwytywania pierwiastka przez gruczoł tarczowy. Człowiek, u którego wykonuje się badanie, musi być odpowiednio przygotowany. Nie powinien uprzednio otrzymywać jodu ani przetworów jodowych w żadnej postaci, ani też spożywać pokarmów zawierających ten pierwiastek. Już po 10 minutach od momentu wprowadzenia jodu można stwierdzić jego obecność w gruczole tarczowym. Jod radioaktywny wydziela promieniowanie, które można mierzyć spe- cjalnym licznikiem. Na podstawie intensywności tego promieniowania ustala się ilość jodu radioaktywnego obecnego w tarczycy. Ponieważ absorpcja jodu jest wprost proporcjonalna do czynności tarczycy, łatwo określić jej stan wydolności. Badanie to nie ma żadnego ujemnego wpływu na zdrowie człowieka. Izotop wprowadza się bowiem w minimalnej nieszkodliwej ilości, co jest możliwe dzięki czułości aparatów rejestrujących wydzielane promieniowanie.