A A A

Gruczoły niezastąpione

Wiele skomplikowanych funkcji naszego organizmu odbywa się przy współudziale nadnerczy. Narządy te, tak bardzo ważne dla życia, zostały odkryte przez Eustachiusza, a czynność ich poznano znacznie później dzięki pracom badawczym przeprowadzonym na zwierzętach i obserwacjom klinicznym. Musimy sobie zatem pewne rzeczy wyjaśnić. Nadnercza są to niewielkie parzyste narządy półksiężycowatego kształtu znajdujące się na górnych częściach nerek w postaci czapeczek. Niewielkie, bo łączna waga obu nadnerczy wynosi około 10 g. Każde nadnercze składa się z dwóch połączonych ze sobą części, odmiennych pod względem budowy i czynności. Są to istota korowa i rdzeniowa. Chociaż obie części narządu są ze sobą ściśle zespolone anatomicznie, pochodzenie ich jest zupełnie odmienne. Nerwopochodny jest rdzeń nadnerczy, ponieważ pochodzi z prze- kształconej tkanki nerwowej układu sympatycznego. Część zewnętrzna — kora — stanowiąca 90% ogólnej wagi narządu, pochodzi z elementów mezodermalnych, blisko spokrewnionych z tymi, które wytwarzają tkankę gonad. U niektórych organizmów, między innymi u ryb, znajdują się dwa osobne narządy odpowiadające nadnerczom. Jeden z nich jest analogiem kory, drugi zaś — części rdzennej. Badania eksperymentalne przeprowadzone na rybach, którym wycinano korę lub rdzeń nadnerczy, przyczyniły się do poznania funkcji tego gruczołu. Francuski uczony Brown Seguard w 1885 r. wykazał, że zwierzęta pozbawione obu nadnerczy szybko giną wśród objawów ogromnego osłabienia, wymiotów i śpiączki. Podając w takich wypadkach wyciągi z części kory nadnerczy można utrzymać zwierzę przy życiu przez długi czas. aż przebiegu. Biorąc pod uwagę powyższe fakty, należy stwierdzić, że kora nadnerczy odgrywa olbrzymią rolę i jest koniecznie potrzebna do życia. Natomiast czynność części rdzennej gruczołu może być zastąpiona przez narządy dodatkowe spełniające analogiczną funkcję. Występują one u niektórych zwierząt, a także i u człowieka, w postaci tak zwanych ciałek przyzwojowych, leżących wzdłuż niektórych nerwów lub zwojów nerwowych. Oglądając pod mikroskopem korą nadnerczy można zaobserwować obecność warstw komórkowych różniących się między sobą. Najbardziej zewnętrzna warstwa, leżąca tuż pod torebką narządu, zwana kłębkową ze względu na charakterystyczne łukowate ułożenie komórek, ma możliwości rozrodcze. Jeśli wykonamy doświadczenie polegające na usunięciu części nadnerczy z pozostawieniem jedynie warstwy kłębkowej kory, która stanowi około 1/11 części narządu, zwierzę regeneruje ubytek gruczołu; nadnercze odrasta. Środkową część kory zajmuje warstwa zwana pasmowatą ze względu na ułożenie komórek w słupy; stanowi ona główną masę narządu. Wewnętrzną, a zarazem ostatnią częścią kory jest warstwa zwana siatkowatą, w której komórki tworzą układ przypominający siateczkę. Zarówno komórki warstwy siatkowatej, jak i pasmowatej nie mają zdolności rozrodczych, pełnią jednak bardzo ważną funkcję, polegającą na produkowaniu hormonów.