Cechuje ją maksymalne rozpowszechnienie, w ogromnej większości wypadków uporczywy i przewlekły przebieg obok takiej obfitości zakażeń utajonych i bezobjawowych, jakiej nie spotykamy w żadnej inne chorobie zakaźnej". W porównaniu z rozpowszechnieniem gruźlicy śmiertelność dziś' jest właściwie niska; w Polsce w ostatnich latach około 50 zgonów na 100 000 ludności rocznie. Ów poziom śmiertelności jest jednak wynikiem wieloletniej, uporczywej walki z tą chorobą, uwieńczonej wynalezieniem skuteczniejszych metod zapobiegania i leczenia. Zakażenie prątkiem gruźliczym odbywa się najczęściej drogą oddechową albo przez przewód pokarmowy. Stąd konieczność przestrzegania nadzwyczaj rygorystycznie zasad higieny, zwłaszcza gdy zachodzi konieczność kontaktu z osobami chorymi. Proces chorobowy rozwijający się po wtargnięciu zarazka do ustroju człowieka przedstawia się niezwykle różnorodnie. Zarazek jest bardzo wytrzymały na działanie czynników odpornościowych w ustroju. Jednocześnie jady wytwarzane przez prątki gruźlicy są stosunkowo słabe. Nic też dziwnego, że zakażenie gruźlicą ma skłonność do długotrwałego przebiegu. Obecność prątków powoduje odczyn zapalny w tkankach chorego ustroju i charakterystyczne zwyrodnienie komórek. Prowadzi to do tak zwanego procesu wytwórczego, którego charakterystycznym produktem są gruzełki, kuliste twory wielkości ziarna prosa lub konopi, o białoszarym zabarwieniu. Od nich wzięła się nazwa schorzenia. Niekiedy zamiast gruzełków dochodzi do powstania wysięku. Jest to częsta forma gruźlicy płuc. Wówczas wysięk, szukając drogi odpływu na zewnątrz, tworzy jamy w płucach lub też ulega zwapnieniu. W bliznowatej tkance kryją się żywe prątki, zdolne do rozwoju i do wywarcia działania chorobotwórczego, jeśli nastąpi powtórne zaostrzenie procesu. Przebieg nie leczonej gruźlicy może przyjąć różne formy, ale zwykle , umiejscawia się ona w płucach, wywołując zmiany w szczytach, różne postacie zapalenia płuc i opłucnej, gruźlicę rozpadową płuc albo uogólnioną postać rozsianą, która kończy się zejściem śmiertelnym. Między pierwszym zakażeniem a zaostrzeniem procesu może niekiedy upłynąć szereg lat, a czynnikiem zaostrzającym może być każde osłabienie organizmu. Rozpoznanie gruźlicy można przeprowadzić wieloma sposobami. Jednym z nich jest stosowanie tuberkuliny. Nazwę tę nadano substancji, która wchodzi w skład prątków gruźlicy i daje w ustroju gruźliczym odczyny uczuleniowe (alergiczne). Na tych własnościach opierają się próby diagnostyczne: Pirgueta i Mantoux oraz ostatnio najczęściej stosowana u dzieci próba Moro, polegająca na wcieraniu maści tuberkulinowej w zdrową skórę. Jeśli organizm dziecka zetknął się już z zarazkiem gruźliczym, wówczas w miejscu wtarcia maści pojawi się plamka czerwona, utrzymująca się kilka dni. Próba Moro ma największą wartość u małych dzieci, u których tylko niewielki odsetek osobników zdrowych reaguje dodatnio. U dorosłych nie można wyciągać z niej daleko idących wniosków ze względu na olbrzymie rozpowszechnienie zakażeń utajonych. Przy podejrzeniach procesu gruźliczego stosuje się u nich raczej metody bakteriologiczne oraz prześwietlenia płuc promieniami Roentgena. Leczenie gruźlicy przeszło wiele faz w procesie historycznym. Dziś nauka dysponuje skutecznymi sposobami zwalczania tej choroby. Są; nimi: bakteriostatyczne leki przeciwprątkowe (streptomycyna, hydrazyd kwasu izonikotynowego, kwas paraaminosalicylowy), leczenie wypoczynkiem w odpowiednich warunkach klimatycznych i higieniczno-die-tetycznych; leczenie operacyjne zmian w narządach oddechowych; leczenie hormonalne. Wszystkie te metody są koordynowane przez specjalistów, którzy w naszym kraju obsługują sieć przychodni przeciwgruźliczych. Jako choroba o znaczeniu społecznym, gruźlica zwalczana jest ustawowa i leczenie chorych odbywa się na koszt państwa.