W warunkach lądowych opór środowiska otaczającego zmalał (powietrze), natomiast wzrósł opór podłoża. Bezpośrednim następstwem tych zmian w układzie sił zewnętrznych, działających na organizm kręgowca, stały się charakterystyczne zmiany przystosowawcze w budowie jego ciała. Płetwy boczne uległy przekształceniu w kończyny (dwie przednie i dwie tylne), przy czym każda z nich składa się odtąd u wszystkich kręgowców z czterech zasadniczych odcinków: obręczy, odcinka nasadowego, odcinka pośredniego, odcinka wolnego. Owa czteroodcinkowość kończyn jest w rozwoju rodowym (filogenetycznym) kręgowców właściwością niezmiernie starą i powszechną, cechuje bowiem wszystkie bez wyjątku kręgowce lądowe. Obręcz kończyny przedniej składa się z łopatki, nie zawsze występującego obojczyka (obojczykowce) i kości kruczej (ptaki). Obręcz kończyny tylnej zbudowana jest z trzech kości płaskich: biodrowej, kulszowej i łonowej, tworzących pierścień zwany miednicą. Odcinek nasadowy jest u wszystkich kręgowców lądowych pojedynczą kością długą. W kończynie przedniej nosi nazwę kości ramiennej, w kończynie tylnej — kości udowej. Odcinek pośredni kończyny przedniej nazwano przedramieniem; w kończynie tylnej nosi on nazwę podudzia. Odcinek pośredni z reguły zbudowany jest z dwu kości długich. W przedramieniu tworzą go kość promieniowa i łokciowa, w podudziu — piszczel i strzałka. Odcinek wolny, zwany w przedniej kończynie ręką, w tylnej zaś — stopą, ma budowę złożoną. W ręce wyróżniamy nadgarstek, śródręcze i palce. Stopa wykazuje układ w ogólnych zarysach podobny, na który składa się stęp, śródstopie i palce. Zmniejszenie powierzchni tarcia: Charakterystyczną właściwością budowy kończyn są występujące w nich (i nigdzie więcej) kości długie, ściśle związane z typem lokomocji lądowo-powietrznej. Dzięki nim ciało zwierzęcia uniesione zostaje ku górze. Wsparte na kończynach, styka się z podłożem jedynie za pomocą odcinków wolnych. W ten sposób powierzchnia tarcia o podłoże zostaje zredukowana do czterech niewielkich stosunkowo powierzchni dłoni i stóp, a niekiedy nawet tylko do palców (stopochody, palcochody). Promieniście zbudowana płetwa zostaje zredukowana do pięciopalczastej formy odcinka wolnego. Dalsza redukcja palców zależy od typu poruszania się zwierzęcia i charakteru czynnościowego jego kończyn. Krańcowa forma tej redukcji występuje u zwierząt nieparzystokopytnych. Zmniejszona w ten sposób do minimum powierzchnia styku kończyn z podłożem sprzyja szybkobieżnej przemieszczalności w terenie. W grupie płazów i gadów, a więc u tych kręgowców, które chrono- logicznie rzecz biorąc pierwsze rozpoczęły żywot lądowy, szeroki tułów spłaszczony w wymiarze brzuszno-grzbietowym wsparty jest na niewysokich, szeroko rozstawionych kończynach. Powstaje w ten sposób rozległy czworobok pola podstawy, a ponieważ środek ciężkości ciała jest przy tym nisko zawieszony, kąt równowagi „alfa" osiąga duże wartości. W tej sytuacji warunki startowo-dynamiczne zwierzęcia są niezbyt korzystne, lecz utrzymanie równowagi ciała jest łatwe. U wyższych kręgowców („wyższych" w rozumieniu zjawisk ewolucyjnym, a nie wzrostu) obserwuje się w narządzie ruchu procesy adaptacyjne, zmierzające do poprawy owych warunków startowo-dyna-micznych kosztem zmniejszenia warunków równowagi ciała. Kończyny ulegają wydłużeniu, a tułów spłaszczeniu w wymiarze poprzecznym; efektem tych zmian jest uniesienie ku górze środka ciężkości ciała i zmniejszenie kąta równowagi.