A A A

Nie tylko insulina

Wiadomo, że komórki beta wysepek Langerhansa produkują insulinę, natomiast przez długi czas nie było wiadomo, co wytwarza inne hormony trzustki — glukagon, lipokaik i wagotoninę. Zaobserwowano, że podawanie zwierzętom pewnych substancji powoduje uszkodzenie wybiórcze komórek alfa wysepek Langerhansa (w badaniach mikroskopowych trzustki stwierdza się rozległe uszkodzenie tych komórek), przy czym następuje ogólne niedocukrzenie krwi. Powyższe obserwacje skłaniają do przypuszczeń, że komórki alfa produkują czynną substancję regulującą poziom cukru we krwi, tj. glukagon. Według niektórych badaczy miejscem wytwarzania glukagonu są nie tylko komórki alfa trzustki, ale i inne podobne, znajdujące się w ścianie żołądka i jelit. Glukagon jest substancją białkową złożoną z aminokwasów. W wodzie rozpuszcza się słabo, ale jest wrażliwy na działanie fermentów rozkładających białka. Jeżeli wprowadzimy do krwi (dożylnie) zwierzęcia glukagon, nastąpi krótkotrwałe jej przecukrzenie, które mija dość szybko, mniej więcej po godzinie. U każdego zdrowego człowieka istnieje pewien mechanizm regulujący, który czuwa nad prawidłowym poziomem cukru we krwi. Wiadomo także, że w przypadku nadmiaru glikozy we krwi następuje zwiększone wytwarzanie insuliny, powodujące spadek cukru. Jeżeli ilość glikozy jest niższa od normy, wówczas dochodzi do pobudzenia komórek alfa, które wzmagają produkcję glukagonu. W rezultacie poziom cukru powraca do normy. Pod wpływem insuliny cukier przechodzi z krwi, jak wiemy, do wątroby, gdzie zamienia się w glikogen. Wskutek działania glukagonu następuje zjawisko odwrotne, mianowicie glikogen zostaje zamieniony w glikozę, która dostaje się do krwi. Poza tym glukagon utrudnia przyswajanie glikozy w przewodzie pokarmowym i w przeciwieństwie do insuliny nie wywiera żadnego działania na narząd krążenia. Wydzielanie glukagonu podobnie zresztą jak i innych hormonów pozostaje pod stałą kontrolą układu nerwowego. Również przysadka mózgowa, a właściwie jeden z jej hormonów — hormon wzrostowy — pobudza komórki trzustki do produkcji glukagonu. Substancja ta zwiększa napięcie układu współczulnego, w wyniku czego następuje obniżenie poziomu ciśnienia tętniczego krwi, czynność serca uletja zwolnieniu, natomiast ruchy robaczkowe jelit zostają pobudzone. Oprócz insuliny, glukagonu i wagotoniny odkryto jeszcze inną substancję, której niestety nie udało się otrzymać w czystej formie. Zaobserwowano, że u psów pozbawionych trzustki występuje gromadzenie się tłuszczu w wątrobie oraz w innych narządach. Na podstawie tych obserwacji zaczęto przypuszczać, że trzustka musi wydzielać również czynną substancję regulującą przemianę tłuszczową organizmu; nazwano ją lipokaikiem. Brak lipokaiku powoduje otłuszczenie wątroby i innych narządów. Otłuszczenie wątroby pogarsza jej ogólną sprawność, co może w efekcie doprowadzić do różnych schorzeń. W ostatnich latach wielu autorów kwestionuje wydzielanie lipokaiku przez trzustkę. Do tej pory nie udało się otrzymać tego hormonu w czystej postaci; być może, że wpływ na przemianę tłuszczową w organizmie zależy od działania innych hormonów trzustki. Sprawa ta nie została jeszcze definitywnie wyjaśniona.