A A A

Pęcherzyk Graafa

Aby w okresie wielkiego wzrostu oocyt mógł szybko i intensywnie rosnąć, musi być bardzo dobrze odżywiony, muszą mu być dostarczone w dużej ilości niezbędne substancje odżywcze. Spełniają to specjalne komórki gromadzące się dokoła każdego oocytu, które początkowo układają się w jedną warstwę, wytwarzając zamknięty pęcherzyk. Komórki te, zwane komórkami pęcherzykowymi, dotykają oocytu i przekazują mu substancje odżywcze, które same z kolei pobierają z krwi oraz z otaczającej je tkanki łącznej. Komórek pęche- rzykowych przybywa następnie dzięki licznym podziałom, przy czym układają się one w kilka warstw, tak że cały pęcherzyk staje się coraz większy. Po pewnym czasie komórki zaczynają produkować płyn, który początkowo gromadzi się w szparach między komórkami, a w końcu zlewa się w jedną dużą kroplę w środku pęcherzyka. Kropla ta jakby spycha oocyt wraz z grupą otaczających go bezpośrednio komórek pęcherzykowych ze środkowego położenia #w pęcherzyku. Dzięki dalszemu gromadzeniu się płynu w środku i silnemu rozmnażaniu się komórek pęcherzykowych, pęcherzyk znacznie rośnie i osiąga 1,5—2 cm średnicy. Pęcherzyk taki od jego odkrywcy nazwano pęcherzykiem Graafa, jamę, która wytwarza się w nim, nazwano jamą pęcherzyka Graafa, a płyn — płynem pęcherzykowym, grupę komórek otaczających bezpośrednio oocyt —- wzgórkiem jajonośnym, całość zaś komórek pęcherzykowych — warstwą ziarnistą. Płyn pęcherzykowy zawiera hormony, które wywierają wpływ na jajo i macicę oraz regulują kolejne etapy cyklu płciowego. Dokoła samego jaja komórki pęcherzykowe wytwarzają przezroczystą jednorodną błonę grubości 5 — 10 n, zwaną osłonką przejrzystą. Jaja w pęcherzyku Graafa odżywiane są przez komórki warstwy ziarnistej za pośrednictwem licznych porozgałęzianych wypustek, które przebijają osłonkę przejrzystą, doprowadzając substancje odżywcze do oocytu. Oocyt ze swej strony przygotowuje się do jak najlepszego i najwydatniejszego wchłaniania tych substancji zwiększając swą powierzchnię przez wytwarzanie mikrokosmków — maleńkich, widocznych tylko w mikroskopie elektronowym, palczastych wypustek leżących gęsto jedna przy drugiej. Mikrokosmki stykają się bezpośrednio z wypustkami odżywczymi komórek ziarnistych. Substancje odżywcze pobrane przez oocyt zostają w jego cytoplazmie przerobione, a następnie zmagazynowane w formie żółtka. Gromadzenie się ich powoduje wzrost oocytu. Żółtko, którego w oocytach człowieka jest niewiele, składa się z ziaren białka połączonych z tłuszczami, samych kropli tłuszczu oraz ziarn glikogenu (specjalnej formy spolime-ryzowanego cukru, charakterystycznego dla zwierząt). Ryby, płazy, ptaki, a nawet niższe ssaki, u których zarodki rozwijają się poza organizmem matki, wytwarzają o wiele więcej żółtka, ponieważ muszą mieć zabezpieczoną odpowiednią ilość substancji odżywczych już w jaju. Na zewnątrz pęcherzyk Graafa otoczony jest torebką pęcherzyka utworzoną z tkanki łącznej. Torebka pęcherzyka składa się z dwóch warstw. Wzrost pęcherzyka Graafa wynika ze zwiększania się ilości płynu pęcherzykowego i ze wzrostu liczby komórek warstwy ziarnistej i torebki wewnętrznej. Wzrastający pęcherzyk Graafa przesuwa się w kierunku powierzchni jajnika tuż pod błonę białawą. Kiedy osiągnie maksimum swego wzrostu i przemian, nazywamy go dojrzałym pęcherzykiem Graafa. Wskutek dużego ciśnienia płynu pęcherzykowego i prawdopodobnie wskutek pojawienia się w nim enzymów proteolitycznych, rozpuszczających białka i komórki, pęcherzyk pęka. Przez powstały otwór wypływa jajo otoczone wieńcem komórek ziarnistych. Dojrzała komórka jajowa — największa komórka w organizmie ludzkim — ma około 150—300 M- średnicy, może więc być widoczna gołym okiem jako bardzo drobne ziarenko. Jaja człowieka są nieco mniejsze od jaj innych ssaków. Żywa, nie zapłodniona komórka jajowa człowieka ma kształt kulisty, jest przezroczysta, lekko żółtawa, a w jej cytoplazmie widać rozmaitej wielkości ziarenka i wakuole. Niektóre ziarenka poruszają się szybkimi ruchami, jakby oscylując w przód i w tył (ruchy Browna). Jajo ludzkie wypłukane z jajowodu czy z jajnika otoczone jest osłonką przejrzystą nie przylegającą ściśle, lecz tworzącą szczelinowatą przestrzeń, wypełnioną płynem. Powierzchnia jaja bezpośrednio pokryta jest cieniutką błoną żółtkową.