Każda połowa jamy nosowej ma cztery ściany: dolną, zwaną dnem, górną, czyli sklepienie, przyśrodkową, tj. przegrodę nosa, oraz boczną. Ku tyłowi jama nosowa łączy się z częścią oddechową gardła, dokąd otwierają się dwa blisko siebie leżące, prostokątne nozdrza tylne. Opisane ściany jamy nosowej składają się z obramowania kostno--chrzęstnego oraz wyściełającej go błony śluzowej. Jama nosowa kostna leży w środkowej części trzewioczaszki albo inaczej części twarzowej czaszki, pod jamą czaszkową, ale nad jamą ustną. Obydwa sąsiedztwa t wyciskają tu swoje piętno czynnościowe. Zakończenia dróg węchowych nosa łączą się z częścią węchową mózgu, wypełniającego jamę czaszkową, a od jamy ustnej oddziela się jama nosowa dopiero u krokodyli i ssaków. Sklepienie kostne jamy nosowej składa się z wielu kości. Wyliczając je od przodu ku tyłowi są to: kości nosowe, kolec kości czołowej, blaszka pozioma kości sitowej, przednia powierzchnia trzonu kości klinowej oraz skrzydła lemiesza. Oczywiście są to dla Czytelnika obce nazwy i przytaczamy je tu jedynie dla wyjaśnienia, że pozornie prosta jama w czaszce jest w istocie tworem nader złożonym. Podobnie dno jamy nosowej utworzone jest przez dwie kości, mianowicie przez wyrostek podniebienny kości szczękowej oraz blaszkę poziomą kości podniebiennej. Obie kości tworzą zrąb kostny podniebienia twardego, oddzielającego jamę ustną od jamy nosowej. Boczna ściana kostna jamy nosowej jest dziełem przyśrodkowej powierzchni trzonu kości szczękowej, zwanej też szczęką. Szczęka, jak zresztą kilka innych kości sąsiadujących z jamą nosowa, jest spneumatyzowana. Oznacza to, że nie jest litym tworem, zbudowanym na całej grubości z tkanki kostnej, ale że ma stosunkowo cienkie ścianki zewnętrzne w środku zaś pustą, a raczej wypełnioną powietrzem przestrzeń. Ta przestrzeń to zatoka szczękowa, znana również pod nazwą zatoki Highmore' a. Sygnalizujemy tę sprawę już teraz, ale powrócimy do zagadnienia zatok w specjalnym ustępie tego rozdziału, traktującym o zatokach przynosowych. A teraz wróćmy jeszcze raz do szczęki. Otóż na jej nosowej (przyśrodkowej) powierzchni znajduje się przyczep zrąb kostny łukowato zwiniętej małżowiny nosowej dolnej. Natomiast wyżej występują podobne małżowiny, pochodne kości sitowej; są to małżowiny nosowe środkowa i górna, a czasem też najwyższa (widoczna zawsze u noworodków). Ponieważ małżowiny wy stają do światła każdej połowy jamy nosowej, przyjęto mówić o jej wtórnym podziale na przewody nosowe. Pomiędzy największą małżowiną nosową dolną a dnem jamy nosowej biegnie przewód nosowy dolny. Jest on bardzo wąski, a ku tyłowi na jego przedłużeniu znajduje się (na terenie gardła) ujście gardłowe trąbki słuchowej Eustachiusza. Do przewodu nosowego dolnego dochodzą drogi łzowe z worka spojówkowego oka. Ujście specjalnego przewodu noso-wo-łzowego znajduje się w odległości około 2,5 cm od nozdrzy przednich. Teraz powinno się nam wyjaśnić zjawisko większego wypływu z nosa przy silnym łzawieniu lub po prostu przy płaczu. Normalna ilość: łez, która zwilża powierzchnię przednią oka, wysycha bowiem zwykle na miejscu. Przewód nosowy środkowy biegnie pomiędzy małżowiną nosową dol-i ną a małżowiną środkową. Jest on obszerny i dostępny przez nozdrza j przednie. Na terenie tego przewodu znajdują się otwory komunikacyjne, łączące go z zatokami: szczękową, czołową, a także tak zwanymi komórkami sitowymi. Przewód nosowy górny jest ograniczony przez małżowinę środkową i małżowinę górną. Jest on wąski i komunikuje się z komórkami sitowymi. Małżowinę nosową najwyższą i przewód nosowy najwyższy spotyka się w około 60% zbadanych przypadków. Oczywiście wąski ten przewód biegnie między sklepieniem a małżowiną, która jest najmniejsza ze wszystkich małżowin. Powyżej tej małżowiny uchodzi zatoka klinowa. Ponieważ małżowiny nie sięgają aż do przegrody nosowej, wszystkie przewody nosowe łączą się w pobliżu tej przegrody w przewód nosowy wspólny. Lewy i prawy przewód otwierają się poprzez nozdrza tylne do jamy gardłowej. Trzeba teraz wyobrazić sobie, jak biegnie przez ten układ przewodów nosowych powietrze oddechowe. Otóż małżowiny spełniają tu szereg zadań, o czym jeszcze będzie mowa, ale jednym z nich jest zahamowanie przepływu prądu powietrza i jego równomierny rozkład w całej jamie nosowej. Sprzyja to między innymi ogrzaniu powietrza, a także umożliwia jego analizę zapachową przez narząd węchu mieszczący się w błonie śluzowej jamy nosowej.