A A A

Zanim stanie się podobny do człowieka

Z rozpoczęciem organogenezy zmienia się znowu kształt zarodka, ze względu na kolejne różnicowanie się poszczególnych narządów ostatecznych i ich nierównomierny wzrost. Przede wszystkim zarodek odcina się od błon płodowych. Wskutek szybszego wzrostu części zarodkowej niż pozazarodkowej tarczka zarodkowa zaczyna się wyginać. Najpierw część głowowa, która rośnie najszybciej, przechyla się na stronę brzuszną, pociągając za sobą przednią część entodermy, która tu tworzy cewkę jelita przedniego. Jednocześnie tworzą się fałdy boczne, które zachodzą pod zarodek i odcinają go od pęcherzyka żółtkowego. W podobny sposób tworzy się fałd, który wyodrębnia część tylną i ogonową. Dzięki temu zarodek przybiera kształt wałka połączonego z błonami płodowymi przez sznur pępowiny, na razie jeszcze bardzo krótki. Pod koniec pierwszego miesiąca ciąży zarodek jest już ostro odcięty od błon płodowych. Część głowowa wyraźnie dominuje nad całym zarodkiem, widoczne są na zewnątrz zawiązki oczu i uszu w formie pęcherzyków uwypuklonych na zewnątrz. Część głowowa, podobnie jak i tylna, z wykształconym zawiązkiem ogona, podgięte są ku stronie brzusznej. Wzdłuż grzbietu po obu stronach cewki nerwowej ułożone są somity. Po bokach ciała zarodka formują się zawiązki kończyn w formie łopatek, najpierw przednich, potem tylnych. Trzeba podkreślić, że w tym stadium zarodek człowieka nie różni się od zarodków innych Porównanie zarodków: człowieka, ssaka, ptaka i gada ssaków; oprócz zawiązka ogona ma także zawiązki łuków i kieszonek skrzelowych. Jest to jakby anachronizm w rozwoju, świadczący o poj chodzeniu człowieka i ssaków od niższych kręgowców żyjących w woj dzie, u których z łuków i kieszonek skrzelowych rozwijają się ich; ostateczne narządy oddechowe — skrzela. W ciągu drugiego miesiąca zawiązek ogona zanika, zawiązki odnóży zostają podzielone na człony i wkrótce otrzymują palce. Na przodzie głowy wytwarzają się usta i nos, na razie jeszcze bardzo szeroki, oczfl stają się widoczne, chociaż powiek jeszcze nie ma. Zarodek w końcu 2 miesiąca ma 3 cm długości i wygląd jego staje się nieco bardziej ludzki. Od trzeciego miesiąca zarodek nazywamy płodem (ioetus). Długość jego ku końcowi miesiąca wynosi już 7 cm. Szyja wyodrębnia się, chociaż pozostaje jeszcze krótka, głowa jest stosunkowo duża. Nad oczami uformowały się powieki, ale są jeszcze zamknięte, skórę porastają włoski, zwane lanugo. Zewnętrzne narządy płciowe różnicują się począwszy od 3 miesiąca inaczej u płodu każdej płci, można więc ją już w tym okresie rozpoznać. Według Fischla, płód w 3 miesiącu staje się już „ludzki". W czwartym miesiącu płód rośnie bardzo szybko i długość jego w pozycji siedzącej wynosi 12—13 cm, stojącej — 20 cm, waga zaś dochodzi do 120 g. W mięśniach dają się odczuwać pierwsze ruchy. Ku końcowi piątego miesiąca długość wynosi już 18—20 cm w pozycji siedzącej, a 25—27 cm w stojącej, waga zaś przewyższa 300 g. W szóstym miesiącu waga wynosi około kilograma, a długość 23—27 cm w pozycji siedzącej. W siódmym miesiącu płód waży 1 500 g, długość jego w pozycji siedzącej osiąga 26 cm, w pozycji stojącej zaś — 40 cm. Powieki otwierają się i oczy stają się dobrze widoczne. Płód siedmio-miesięczny jest już zdolny do życia, jeśli zostanie przedwcześnie urodzony, ponieważ narządy jego mogą stać się czynne, ale jest jeszcze słaby i wymaga specjalnej pielęgnacji. Po 8 miesiącach waży 2 kilo- gramy, a długość jego wynosi 45 cm. Płód ośmiomiesięczny także może być utrzymany przy życiu wbrew panującym przesądom. Po 9 miesiącach kalendarzowych (10 miesiącach księżycowych) płó( jest na tyle dojrzały, że może rozpocząć samodzielne życie i zerwać bezpośredni kontakt z matką. Wtedy następuje poród. Noworodek ma średnio 50 cm długości, a waży około 3500 g. Naturalnie zdarzają się dość duże odchylenia od tej przeciętnej wagi i wzrostu; chłopcy se przeważnie więksi od dziewczynek. Zewnętrznymi oznakami „dojrzałości" noworodka jest zanik lanugo, pozostają jedynie, i to nie zawsze, włosy na głowie, dobrze wykształcone, sięgające do końca palców paznokcie, u chłopców jądra już w mosznie, u dziewczynek dobrze wykształcone wargi sromowe duże.