A A A

Adrenalino a ciśnienie krwi

Francuski fizjolog Vulpian, którego działalność przypada na wiek XIX , oglądając nadnercza pod mikroskopem zauważył, że środkowa część narządu barwi się odmiennie od pozostałej. Rok później uczony polski Napoleon Cybulski wyizolował z części środkowej nadnerczy czynną substancję, którą nazwał nadnerczyną, ale nazwa ta się nie przyjęła. Hormon rdzenia nadnerczy — adrenalinę — w dość czystej postaci po raz pierwszy uzyskali Takamin i Aldrich i określono nawet sumaryczny wzór tej substancji, co było pierwszym krokiem na drodze otrzymania jej syntetycznie. U dorosłego człowieka w obu nadnerczach znajduje się około 10 mg adrenaliny. Stamtąd hormon przedostaje się do krwi w bardzo małych ilościach, czuwając przede wszystkim nad utrzymaniem właściwego ciśnienia w naczyniach krwionośnych. Adrenalina podana doustnie nie wywiera żadnego działania, gdyż jest bardzo szybko rozkładana w przewodzie pokarmowym. Wprowadzona pozajelitowo (np. w zastrzyku) działa bardzo szybko, ale krótkotrwale. W dużych dawkach powoduje wzrost ciśnienia krwi wskutek zwężenia tętnic, nie działa jednak na wszystkie naczynia krwionośne w sposób jednakowy. Głównie powoduje zwężenie małych naczyń, natomiast rozszerza tętnice wątroby, nerek i serca; pobudza mięsień sercowy do pracy tylko wówczas, kiedy jest wstrzyknięta bezpośrednio do serca. Działa na wiele narządów i układów, np. hamuje skurcze mięśni żołądka i jelit, a także oskrzelików oddechowych, zmniejsza napięcie mięśniowe. Wstrzyknięta do krwi, powoduje jej przecukrzenie. 50 lat po odkryciu adrenaliny stwierdzono, że w części rdzennej nadnerczy znajduje się jeszcze inny czynny związek, który nazwano noradrenaliną. Oprócz dużego podobieństwa w działaniu adrenaliny i noradrenaliny istnieją jednak pewne różnice. Noradrenalina jest hormonem słabiej działającym; w przeciwieństwie do adrenaliny powoduje zwężenie światła wszystkich naczyń. Adrenalina, jak również noradrenalina, są czynnymi substancjami, odgrywają jednak mniejszą rolę w organizmie niż hormony kory nadnerczy. Zwierzęta z usuniętym rdzeniem nadnerczy nie giną, a nawet trudno zaobserwować u nich wystąpienie jakichkolwiek niepokojących objawów. Odkryto liczne związki o działaniu podobnym do adrenaliny. Jednym z nich jest efedryna, uzyskana z rośliny chińskiej, zwanej prześlą przez Chena. Wywiera ona efekt podobny do adrenaliny. Wydzielanie adrenaliny przez nadnercza pozostaje pod stałą kontrolą układu nerwowego wegetatywnego. Podrażnienie układu sympatycznego * powstające podczas reakcji alarmowej, np. bólu czy strachu, doprowadza do zwiększonego wydzielania adrenaliny. Rzecz znamienna, na zakończeniach nerwów, tzw. synapsach, w czasie pobudzenia dochodzi również do wydzielania substancji identycznych z adrenaliną i noradrenaliną. Zjawisko to jest dowodem, że układ nerwowy (sympatyczny) wywiera działanie na ustrój poprzez czynne związki chemiczne. Oczywiście ilości adrenaliny i noradrenaliny powstające na zakończeniach nerwowych są bardzo małe w porównaniu z ilością produkowaną przez nadnercza. Niemniej jednak istnieje ścisły związek, obustronna współzależność pomiędzy układem nerwowym a hormonalnym.