Liczne doświadczenia przeprowadzone na zwierzętach wykazały, jak powiedzieliśmy, że usunięcie przysadki mózgowej powoduje zahamowanie wzrostu. Odkrycie to było powodem podjęcia żmudnych badań trwających kilkadziesiąt lat w celu otrzymania czynnej substancji wpływającej na wzrost. Cel został osiągnięty. Udało się to dwu badaczom — Evansowi i Longowi. Otrzymana przez nich substancja czynna została nazwana somatotropiną. Okazało się, że budowa chemiczna tego związku pozostaje w dużej zależności od gatunku (skład drobiny jest różny np. u krów, małp i ludzi). U człowieka w przysadce mózgowej znajduje się około 4 mg somatotropiny, która po śmierci natychmiast ulega rozkładowi. W toku dalszych badań znaleziono odpowiedź na pytanie dotyczące kierunku działania somatotropiny. Okazało się, że działa ona przede wszystkim na układ kostny, a mówiąc dokładniej wpływa na rozwój chrząstki nasadowej kości kończyn, od której zachowania zależy wzrost organizmu. Oprócz tego somatotropiną pobudza także do rozwoju mięśnie i narządy wewnętrzne, bierze udział w przemianach w organizmie — wpływa decydująco na przemianę węglowodanową i powoduje zwiększenie syntezy białkowej. Po usunięciu przysadki mózgowej, szczególnie jej części gruczołowej, następuje zahamowanie wzrostu (część gruczołowa produkuje między innymi somatotropinę), więc istotną rzeczą jest w tym przypadku niedobór somatotropiny, ale co zaobserwujemy, jeżeli przez długi czas będziemy podawać zdrowym zwierzętom wyciąg z części gruczołowej przysadki? Doświadczenie takie wykonali dwaj wspomniani badacze Evans i Long. Zaobserwowali oni, że pod wpływem podawanego wyciągu zwierzęta rosną bardzo intensywnie. Czasem przekraczają normę o 100%, przy czym różnice we wzroście są większe u samic niż u samców. Wniosek stąd należałoby wyciągnąć, że można zwiększać wzrost zwierząt podając im wyciągi z części gruczołowej przysadki, ale czy w podobny sposób można wywierać wpływ na wzrost człowieka? Zastanówmy się. Sytuacją, w której somatotropina znajduje się w organizmie w zwiększonej ilości, jest stan wzmożonej czynności części gruczołowej przysadki. Rzeczywiście, w przypadku nadczynności gruczołu może dojść do nadmiernego wzrostu. Osobnicy, u których to ma miejsce, są bardzo wysocy, osiągają ponad 2 m wzrostu i bardzo często, jeżeli interesują się sportem, stanowią np. podporę drużyn koszykarskich. Czy nadczynność przysadki powoduje wyłącznie nadmierny wzrost? Oczywiście nie. Czasem oprócz wysokiego wzrostu występują zaburzenia w czynności różnych gruczołów wydzielania wewnętrznego oraz zmiany w narządach ciała. Nierzadko upośledzony jest również rozwój psychiczny, co wyraża się powolnością myślenia, brakiem samodzielności, a często zahamowaniem rozwoju umysłowego na poziomie dzieciństwa lub wieku młodzieńczego. Poza tym warto dodać, że nadczynność przysadki występuje częściej u mężczyzn i w większości wypadków pojawia się między 12 a 16 rokiem życia, czyli w okresie największej aktywności fizjologicznej. Należy jeszcze odpowiedzieć na pytanie nasuwające się po przeczytaniu zdań poprzednich, czy w wieku późniejszym, np. w 40 lub 50 roku życia, może się pojawić nadczynność przysadki? W tym okresie proces wzrostu organizmu jest już dawno zakończony, ale może dojść do powiększenia poszczególnych narządów, np. jedno ucho staje się znacznie większe od drugiego, stopy wykazują duże różnice w długości i szerokości, nos albo żuchwa ulega nadmiernemu powiększeniu, co doprowadza do powstania szpecących defektów postaci. Zmiany te pojawiają się niepostrzeżenie i dlatego mogą być początkowo niezauważane. Najczęściej jednym z pierwszych dostrzegalnych objawów jest nierówność stóp czy dłoni. Podczas kupowania np. pantofli okazuje się, że jeden but doskonale pasuje, natomiast drugi jest za mały co najmniej o numer. Najczęściej przyczyną nadczynności przysadki mózgowej są jej nowotwory. Wcześnie rozpoczęte leczenie może dawać zadowalające rezultaty. Można bowiem zapobiec dalszemu powiększaniu się narządu, ale niestety przerośniętego narządu zmniejszyć nie można. Tytuł podrozdziału, w którym omówiliśmy nadczynność gruczołu, brzmi: „Przysadka mózgowa a wzrost organizmu", od razu więc nasuwa się pytanie, czy zmiany czynnościowe przysadki mózgowej powodują wyłącznie zwiększenie jego wzrostu? Odpowiedź jest oczywiście przecząca. Przysadka mózgowa ma wprost zaskakujące możliwości wpływu na nasz wzrost. Idąc śladami dawnych mistrzów pióra należałoby ten pod-rozdzialik zatytułować: „Przysadka mózgowa a wzrost organizmu, czyli od wielkoluda do karzełka". Zatem rzecz o karłowatości pochodzenia przysadkowego, spowodowanej niedoczynnością gruczołu. Jest to obraz krańcowo inny niż ten, który widzimy w przypadku niedoczynności gruczołu. Pierwsze dostrzegalne objawy karłowatości dają się zauważyć już w 2 lub 5 roku życia. Następuje wówczas zahamowanie wzrostu przy prawidłowym rozwoju psychicznym. Zahamowanie wzrostu występuje nierzadko u kilku osobników tej samej rodziny i podobnie jak nadczynność gruczołu dotyczy częściej mężczyzn. Ludzie z karłowatością przysadki są na ogół niezwykle inteligentni i dowcipni. Toteż nie tylko ze względu na niski wzrost bywali błaznami na królewskich i magnackich dworach. Jeden z królów francuskich, znudzony hucznymi zabawami i zmęczony sprawami państwowymi, powiedział do swojego błazna karzełka — „Chętnie zamieniłbym się z tobą na rolę". „Jest to niemożliwe, Najjaśniejszy Panie. Pełnienie mego urzędu wymaga dużej inteligencji" — odpowiedział karzeł. W każdym przypadku stwierdzenia karłowatości należy poznać przyczyny wywołujące tego rodzaju stany. Karłowatość bowiem bywa skutkiem nie tylko niedoczynności przysadki mózgowej, lecz również niedożywienia i nędzy. Zahamowanie wzrostu obserwuje się także w wyniku chorób wyniszczających oraz zaburzeń czynności innych gruczołów dokrewnych, wywołuje je np. niedoczynność tarczycy, jak pamiętamy z rozdziału o tarczycy, przy tym występuje jednak również zahamowanie rozwoju psychicznego.