A A A

Regulator przemiany materii i jodu

Wprawdzie odpowiedź na postawione pytanie zawarta została już w tytule, ale należy omówić ją nieco obszerniej. Tarczyca jest narządem niezbędnym do prawidłowego rozwoju i życia organizmu oraz jednym z najważniejszych gruczołów regulujących przemianę materii. O roli jakiegoś narządu najłatwiej się przekonać, obserwując skutki jego schorzenia lub jego braku. Otóż całkowity brak tarczycy powoduje wystąpienie wielu patologicznych objawów, jak: Obniżenie podstawowej przemiany materii, w związku z czym następuje duży wzrost wagi ciała.Zahamowanie wzrostu. Niedorozwój umysłowy (u dzieci osłabienie procesów myślenia, ospałość).Zaburzenia w gospodarce wodnej i mineralnej w postaci zwiększonego zatrzymania płynów oraz obniżenia stężenia jodu we krwi. Obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. Jeżeli zwierzęciu po chirurgicznym usunięciu gruczołu tarczowego będziemy następnie podawać w odpowiednich dawkach wyciągi tarczycy, wyżej opisany zespół objawów nie wystąpi. Warunkiem koniecznym do prawidłowej czynności gruczołu tarczowego jest odpowiednie stężenie jodu we krwi. Jod bowiem ma podstawowe znaczenie w produkcji jego hormonów. Pierwiastek ten występuje w komórkach wyższych organizmów w bardzo małych, śladowych ilościach; gromadzi się jedynie w gruczole tarczowym, gdzie znajduje się około 12—15% całej jego zawartości w organizmie. Dzięki zastosowaniu izotopu promieniotwórczego J131 udało się prześledzić przemianę jodu w organizmie. Gruczoł tarczowy bardzo szybko kumuluje jod; maksimum nasycenia narządu następuje po 8—20 godzinach od momentu podania go zwierzęciu, a odpowiada to 65—95% dostarczonej ilości. Po 2—3 dniach poziom jodu 131 ulega obniżeniu, co przemawia za aktywnym wydzielaniem związku tego pierwiastka w tarczycy. Wynika z tego, że jod jest niezbędny do prawidłowej jej czynności. Obliczono, że dorosły człowiek zużywa na dobę około 80—120 mikrogramów * jodu; jeśli organizm nie otrzyma odpowiedniej jego ilości, nastąpić może zaburzenie w pracy gruczołu. Organizm czerpie jod ze spożywanych pokarmów oraz z wody — wydala go z kałem, moczem oraz z wydychanym powietrzem. Jod, który znajduje się w organizmie, krąży w płynie tkankowym w osoczu krwi, występuje w krwinkach czerwonych i tkance łącznej. Przeważająca część krążących związków jodu zostaje wychwycona przez tarczycę. Tu następuje ich utlenianie z wyzwoleniem wolnego jodu atomowego. Tylko w takiej postaci może on ulec dalszym przemianom. W koloidzie, czyli substancji białkowej wydzielanej przez pęcherzyki tarczycy, znajduje się aminokwas — tyrozyna. Łączy się ona z wolnym jodem i zależnie od liczby przyłączonych atomów powstają związki: monojodotyrozyna (połączenie tyrozyny z jednym atomem jodu), dwujodotyrozyna (przyłączenie dwu atomów), trójjodotyrozyna (przyłączenie trzech atomów) i czterojodotyrozyna, czyli tyroksyna. Monojodotyrozyna i dwujodotyrozyna w normalnych warunkach nie przechodzą do krwi. Są to związki nieczynne, które ulegają dalszemu ujodowaniu, przekształcając się we właściwy aktywny hormon tarczycy. Trójjodotyrozyna jest czynną substancją, która przechodzi do krwi, a następnie łączy się z białkami — albuminą i globuliną. W wyniku tych reakcji powstaje hormon tarczycy — tyroksyna. Ten czynny związek ulega dalszym przemianom; powstają produkty pochodne, które częściowo zostają wydalone na zewnątrz, częściowo zaś ulegają rozkładowi z uwolnieniem nieorganicznych związków jodu. Wyzwolony pierwiastek zostaje powtórnie wychwycony przez gruczoł tarczowy w celu wytworzenia hormonu. Tarczyca odznacza się wybitną zdolnością gromadzenia związków jodu. Nawet izolowany gruczoł tarczowy pozostający w środowisku hodowlanym potrafi wychwytać jod z pożywki. Połączenia między tarczycą a jodem nie są trwałe i mogą łatwo przebiegać w odwrotnym kierunku. Niewątpliwie związanie pierwiastka z gruczołem zależy od równowagi między ilością jodu we krwi krążącej a obecnością jego w tarczycy. Faktem bezspornym natomiast jest stwierdzenie, iż do prawidłowej czynności tarczycy potrzeba dostatecznej ilości jodu w organizmie.