A A A

Siła nacisku decyduje o rozmiarach kręgu

Niezależnie od wyżej opisanych wspólnych cech budowy nie wszystkie kręgi mają jednakowe rozmiary i kształty. Kręgi szyjne — w liczbie siedmiu — odznaczają się lekkim konturem budowy i niewielkimi rozmiarami: niewysoki owalny trzon, delikatny łuk, rozwidlony wyrostek kolczysty, otwór kręgowy duży, kształtu trójkąta rozwartokątnego. Dwa górne kręgi szyjne znacznie różnią się wyglądem od kręgów pozostałych. Pierwszy z nich, zwany szczytowym, łączy się z kością potyliczną czaszki dwiema owalnymi powierzchniami stawowymi; kręgowi temu brak trzonu, a jego przedni fragment stanowi jedynie wąski łuk kostny. Drugi krąg szyjny, zwany obrotowym lub krótko osią, ma trzon bardzo wysoki, zakończony tzw. zębem. Ów ząb tworzy z przednim łukiem kręgu szczytowego staw umożliwiający obroty głowy w prawo i lewo. Razem z żebrami i mostkiem tworzą szkielet klatki piersiowej. Cechę charakterystyczną tych kręgów stanowią dołki żebrowe na brzegach trzonów i wyrostków poprzecznych. Trzony kręgów piersiowych są okrągłe i wyższe niż w części szyjnej. Otwór kręgowy ma tu rozmiary mniejsze niż w kręgach szyjnych, a kształt jego jest kolisty. Kręgi lędźwiowe, jako najniżej położone i przez to największy dźwigające ciężar, cechuje budowa mocna, a rozmiary duże. Trzon mają wysoki, owalny, otwór kręgowy natomiast mały, kształtu trójkąta równobocznego. Czwartym odcinkiem kręgosłupa jest kość krzyżowa, powstała z pięciu oddzielnych kręgów, które zrosły się w jedną całość. Owo zblokowanie segmentów krzyżowych — charakterystyczne nie tylko dla człowieka, lecz i dla zdecydowanej większości kręgowców lądowych — ma szczególne znaczenie. Występuje tu bowiem połączenie części krzyżowej kręgosłupa z obręczą kończyny tylnej (lub dolnej) typu napędowego. Podobnemu, choć nie tak ścisłemu zblokowaniu ulega również piąty odcinek kręgosłupa, zwany guzicznym lub ogonowym. Kręgi te w liczbie 3—5 wykazują u człowieka duży stopień niedorozwoju (lub zaniku — w zależności od kąta spojrzenia). Są to w zasadzie jedynie szczątkowe trzony kręgów. Kość krzyżowa wraz z odcinkiem guzicznym tworzy trójkąt równoramienny, ostrokątny, zwrócony wierzchołkiem ku dołowi, a podstawą ku piątemu kręgowi lędźwiowemu. Szeroka część podstawną, o silnie rozbudowanych partiach bocznych, ma duże, symetryczne powierzchnie uchowate, którymi łączy się z analogicznymi powierzchniami miednicy, tworząc tu połączenia zwane stawami krzyżowo-biodrowymi — o nieznacznej ruchomości. Kość krzyżowa jest tu jakby wklinowana pomiędzy kości miedniczne i zespolona z nimi mocnymi więzadłami, tworząc połączenie w zasadzie nieruchome — lecz równocześnie dobrze resorowane, coś na kształt staroświeckiego pojazdu zwanego „kolebką na pasach". Mocna budowa górnej części kości krzyżowej tłumaczy się tym, że ciężar tułowia poprzez lędźwiową część kręgosłupa, kość krzyżową, stawy krzyżowo-biodrowe i miednicę przenosi się na kończyny dolne. A zatem w dźwiganiu tułowia udział bierze górna część kości krzyżo- wej i tym się tłumaczy jej potężny rozwój. Stożkowate zaś zwężenie dolnej części wraz z odcinkiem ogonowym leży poza sferą działania sił nacisku, a następstwem tego układu rzeczy jest zanikowy charakter kilku najniższych segmentów kręgosłupa.