A A A

Kłopoty z Rh

W każdej z czterech głównych grup krwi może występować jeszcze dodatkowy czynnik, zwany Rh. Zostało to stwierdzone przez Landsteinera .Ponieważ ten sam czynnik wykryto w krwinkach małpy Rhesus, stąd też powstała nazwa Rh. Ten antygen posiada około 85% ludzi. Wszystkich, którzy mają Rh w krwinkach czerwonych, nazywamy Rh-dodatnimi. Tylko 15% ludzi nie posiada tej cechy. Ci są określani jako osobnicy Rh-ujemni. Przeciwciał anty-Rh nie stwierdza się normalnie u ludzi. W surowicy osobników Rh-dodatnich nie ma oczywiście przeciwciał anty-Rh, ponieważ gdyby się znajdowały, zlepiałyby krwinki własnej krwi. Także w surowicy człowieka z Rh ujemnym nie ma przeciwciał anty-Rh. Nie występują one tak długo, dopóki organizm nie zetknie się z antygenem Rh. Na przykład, jeżeli osobnikowi mającemu we krwi cechy Rh! przetoczylibyśmy krew Rh dodatnią, to w ustroju biorcy wytworzyłyby się przeciwciała anty-Rh. Gdybyśmy teraz chcieli po raz drugi przetoczyć krew Rh +, to doszłoby do uruchomienia przeciwciał anty-Rh i w rezultacie — do aglutynacji krwinek, a następnie do ich rozpadu (hemolizy). Miałoby to katastrofalne skutki dla organizmu — nastąpiłaby nieuchronna śmierć. Niezgodność czynników Rh rodziców powoduje umieranie płodów w łonie matki. Jest to niejednokrotnie przyczyną wielkich tragedii rodzinnych. Nieraz zdrowi młodzi ludzie wskutek niezgodności czynnika Rh nie mogą mieć potomstwa. Dlaczego właśnie czynnik Rh tu decyduje, wyjaśni następujący przykład. Załóżmy, że matka nie ma czynnika Rh we krwi, a ojciec ma krew Rh dodatnią, którą przekazuje potomkowi. Czynnik Rh płodu przedostaje się poprzez łożysko do krwi matki wywołując powstawanie substancji anty-Rh. Ponieważ istnieje ciągła wymiana między matką a płodem, wytworzone przeciwciała anty-Rh przenikają do płodu, doprowadzając najczęściej do jego obumarcia w łonie matki lub do przedwczesnego porodu. Konflikt serologiczny polega na tym, że w wyniku uszkodzenia krwi- nek czerwonych przez przeciwciała powstaje hemoliza krwi płodu. Jeżeli mimo konfliktu dziecko urodziło się żywe, z reguły występuje większy lub mniejszy rozpad krwinek czerwonych — objawiający się żółtaczką. Hemoglobina uwolniona z rozpadłych krwinek tworzy bilirubinę, a ta przechodząc do krwi i następnie odkładając się w tkankach powoduje żółte zabarwienie skóry. Wskutek rozpadu erytrocytów pod wpływem przeciwciał matki u dziecka rozwija się duża niedokrwistość. Rozpad krwi jest tak duży, że pobudzony do pracy szpik nie może nadążyć z produkcją nowych postaci, toteż do krwi obwodowej dostają się elementy młode, niedojrzałe krwinki, tzw. erytroblasty, stąd nazwa choroby — erytroblastoza płodowa. Jeżeli wiemy, że matka przyszłego dziecka ma Rh-, a ojciec RhJ , i podczas ciąży stwierdza się niewielkie miano przeciwciał, możemy spodziewać się, że dziecko urodzi się żywe. W przypadku, gdy po urodzeniu dziecka stwierdzimy w jego krwi wysoki poziom przeciwciał skierowanych przeciwko jego własnym krwinkom, nie należy spokojnie oczekiwać na bieg wypadków, ponieważ może to mieć katastrofalne następstwa. Dokonuje się więc jak najszybciej transfuzji wymiennej. Polega ona na tym, że dziecku upuszcza się krew i wprowadza krew Rh+ nie zawierającą przeciwciał anty-Rh. Pozwala to dziecku na przeżycie groźnego okresu, w którym przeciwciała matki krążą jeszcze we krwi. Podczas każdej kolejnej ciąży ilość przeciwciał stopniowo narasta. Najczęściej w czasie pierwszej ciąży przeciwciał anty-Rh jest niewiele, dlatego też nieraz są duże szanse na urodzenie zdrowego dziecka. W następnych ciążach niebezpieczeństwo wzrasta, prowadząc do śmierci płodu lub ciężkiej choroby naworodka. Zdarzają się także przypadki, kiedy u kobiety z Rh ujemnym już w czasie pierwszej ciąży występuje bardzo duża ilość przeciwciał. Dzieje się to najczęściej wskutek tego, iż poprzednio miała ona przetoczoną krew grupy Rh dodatniej. Dochodzi wówczas do szybkiego niszczenia krwi płodu przez przeciwciała anty-Rh. W świecie zwierzęcym podstawowe cztery grupy wykryto u małp człekokształtnych (szympans, orangutan, goryl). Natomiast u małp niższych nie udało się wykazać żadnej zgodności z grupami człowieka. Zbadano także grupy krwi u niektórych zwierząt domowych; np. u koni stwierdzono cztery grupy, a u psów bardzo dużą ich liczbę. Ujawniono również i stwierdzono występowanie grup krwi u niektórych ryb.