Składniki pożywienia zostają wchłonięte z przewodu pokarmowego do krwi dopiero po strawieniu, w czasie którego zostają pozbawione własności specyficznych. W niektórych przypadkach jednak obce substancje organiczne przedostają się do krwi pomijając układ pokarmowy, np. przez skaleczoną skórę, drogi oddechowe itp. Wówczas dochodzi do zetknięcia się dwóch układów o różnych właściwościach, co prowadzi do kolizji między tymi układami. Jeżeli zjadliwość i ilość obcopochodnego czynnika jest duża, organizm ulega i może zginąć. Natomiast w przeciwnej sytuacji następuje uodpornienie. Jest rzeczą ogólnie wiadomą, że człowiek po przebyciu niektórych chorób staje się odporny na powtórne zakażenie. Na tym zjawisku, tj. powstawaniu odporności po przebytej chorobie, oparte są niektóre szczepienia ochronne, np. przeciw gruźlicy, ospie i innych. Wprowadzone do organizmu zarazki o osłabionej zjadliwości albo jady bakteryjne powodują uruchomienie wszystkich jego mechanizmów obronnych. Dzieje się to dlatego, że bakterie są antygenami, czyli ciałami, które dostawszy się do organizmu powodują tu powstanie sub-j stancji je niszczących. Powstałe substancje, skierowane przeciwko antygenowi, nazywamy przeciwciałami lub ciałami odpornościowymi. Zjawisko to było znane już w starożytności. Król Pontu Mitrydati (I w.p.n.e.) próbował uodpornić się na trucizny zawarte w grzybach spożywając przez pewien czas małe ich ilości. W Europie dopiero w 1798 r. udało się lekarzowi Jennerowi po raz pierwszy z dobr rezultatem przeprowadzić szczepienia ochronne przeciwko ospie. Wa nadmienić, że już w XII wieku Chińczycy wykonywali prymitywne szczepienia przeciw ospie, przenosząc wydzielinę z krost ozdrowieńców na osoby zdrowe. Nie wiadomo gdzie powstają przeciwciała, wiem jednak, że między innymi limfocyty oraz niektóre komórki tkanki łącznej mają zdolność ich produkowania. Dawniej uważano, że właściwościami antygenowymi odznaczają się tylko substancje białkowe, obecnie wiemy, że zarówno cukry, j i tłuszczowce oraz inne związki mogą powodować wytwarzanie się su stancji odpornościowych. Przeciwciała są natomiast związkami wyłącznie białkowymi i w zależności od sposobu działania na antygen dzielimy je na różne rodzaje. Przeciwciała powodujące zlepianie się krwinek nazywamy aglutyninami, a sam proces aglutynacją. Substancje zobojętniające jady bakteryjne nazywamy antytoksynami, zaś te, które powodują hemolizę lub rozpad bakterii, określamy jako lizyny. Każda tkanka zarówno ludzka, jak i zwierzęca, może być antygenem, tj. doprowadzić do powstania przeciwciał. Odporność organizmu polegająca na obecności przeciwciał we krwi nie zawsze jest powodowana dostaniem się czynników chorobotwórczych. Znamy wiele przypadków odporności wrodzonej, np. odporność ludzi na niektóre drobnoustroje chorobotwórcze zwierząt. Innym rodzajem uodpornienia człowieka, które stosuje się głównie w leczeniu rozwiniętych chorób, jest wprowadzenie do organizmu już gotowych przeciwciał, tak zwanej surowicy odpornościowej. Surowicę taką uzyskuje się od zwierząt uprzednio szczepionych odpowiednimi zarazkami. Takie jednak uodpornienie (bierne) nie jest trwałe; chroni ono organizm tylko kilka tygodni. Odporność czynna czyli nabyta w wyniku przebycia choroby lub po szczepieniu ochronnym, trwa rozmaicie długo. Niekiedy utrzymuje się zaledwie kilka miesięcy, jak np. po grypie, w innych zaś przypadkach może zachować się nawet przez całe życie (po odrze, płonicy).