A A A

Zarodek rozwija się dalej

Zarodek człowieka ustawicznie zmienia kształt w ciągu swego rozwoju. Początkowo kulisty — jajo, morula, a następnie węzeł zarodkowy w blastocyście — przekształca się w płaską, kolistą tarczkę. W miarę postępującej gastrulacji tarczka się wydłuża, staje się owalna. Po wykształceniu się narządów pierwotnych ogólny ich układ w tarczce zarodkowej jest taki jak u wszystkich zwierząt kręgowych. Środkiem, wzdłuż tarczki, pod ektodermą powierzchniową biegnie cewka nerwowa, pod nią znajduje się struna grzbietowa, po obu bokach leżą mezo dermalne somity, a pod struną grzbietową rozciąga się entoderma przyszłego jelita, otoczona z boków mezoderma boczną, z wyraźną jamą ciała. Narządy pierwotne ulegają dalszym przekształceniom, zróżnicowaniom i udoskonaleniom, prowadzącym do wytworzenia się z nich narządów definitywnych (ostatecznych). Proces ten nazywa się organo-genezą. Nie ma tu miejsca, aby wdać się w jego szczegóły. Narządy ostateczne jako struktury anatomiczne tworzą się przez skomplikowane łączenie się różnego rodzaju tkanek i dalszą ich specjalizację. Zrąb każdego narządu wytwarza się z tkanki łącznej pochodzącej z mezodermy, przekształconej w tzw. mezenchymę, czyli tkankę łączną zarodkową, część zaś funkcjonalna jest pochodną któregoś z narządów pierwotnych. Ponadto do każdego narządu wnikają naczynia krwionośne oraz limfatyczne i nerwy. Można ogólnie powiedzieć, że z ektodermy tworzą się naskórek, włosy, paznokcie, gruczoły skóry, zarówno potowe, jak i łojowe, gruczoły mleczne, część oka, np. rogówka, soczewka, gruczoły łzowe, część ucha, nabłonek węchowy itd. Z cewki nerwowej rozwija się cały system nerwowy, a więc mózg i jego nerwy, rdzeń kręgowy i jego nerwy, zwoje i nerwy współczulne, tkanka glejowa, która stanowi podporę dla systemu nerwowego, wszystkie narządy zmysłowe, część rdzenia nadnercza, komórki barwnikowe, mezenchyma głowy. Z entodermy powstaje wysłanie nabłonkowe przewodu pokarmowego, gruczoły przewodu pokarmowego, jak ślinianki, wątroba, trzustka, wysłanie nabłonkowe dróg oddechowych i nabłonek płuc, granica, tarczyca, przytarczyce. Mezoderma, jak już wspomniano, wyróżnicowuje mezenchymę, która przekształca się w tkankę łączną wszystkich narządów; z mezenchymy tworzą się ponadto chrząstki i kości, naczynia krwionośne i limfatyczne, krew i limfa. Z mezodermy bezpośrednio wykształcają się serce, mięśnie i więzadła, krezki i błony surowicze, nerki i drogi moczowe, gonady (z wyjątkiem komórek rozrodczych), drogi rodne.