A A A

Sterownia komórki

Jądro komórkowe otoczone jest dwuwarstwową błoną jądrową, przy czym każda z tych warstw jest zbudowana podobnie jak błona komórkowa i retikulum endoplazmatyczne, tj. ma komponentę białkowo-tłuszczowo-białkową. W warstwie zewnętrznej, tj. bliższej cytoplazmy, widoczne są wyraźne otworki, przez które mogą przemieszczać się cząsteczki chemiczne nawet dość znacznej wielkości. Warstwa ta pozostaje w dość ścisłym kontakcie z retikulum endoplazmatycznym. Być może substancje przesuwające się kanalikami retikulum endoplazmatycznego od powierzchni komórki mogą dochodzić aż do jądra i gromadzić się pomiędzy warstwami błony jądrowej. Obserwacje komórki żywej wykazują, że jądro ulega stałym ruchom obrotowym, przy czym „stawem", w którym ruch ten się odbywa, jest przestrzeń pomiędzy warstwami błony jądrowej. Przypuszcza się, że ten ruch obrotowy jest wynikiem ustawicznego wydalania z jądra do cytoplazmy cząsteczek chemicznych. Wnętrze jądra wypełnia w przeważającej ilości chromatyna, substancja zawdzięczająca swoją nazwę powinowactwu do barwników, czyli chromochłonności. W skład chromatyny wchodzi głównie kwas nukleinowy, lecz inny niż opisywany poprzednio, znajdujący się w rybosomach. Jest to kwas dezoksyrybonukleinowy, oznaczany w skrócie jako DNA (z angielskiego deoxyribonucleic acid). Cząsteczki DNA spełniają w komórce niezwykle ważną funkcję, są bowiem przenosicielami cech dziedzicznych oraz zawierają w sobie wzory wszystkich cząsteczek wytwarzanych przez komórkę. Gdy komórka znajduje się w okresie pomiędzy podziałami, chroma-tyna jest w jądrze ułożona luźno i DNA pozostaje w bezpośrednim kontakcie z innymi znajdującymi się tam substancjami. Gdy zaś komórka przygotowuje się do podziału, chromatyna formuje się w chromosomy — o stałej i określonej liczbie dla danego rodzaju komórek — przemieszczające się podczas podziału do komórek potomnych. Poza chromatyna nawet pod mikroskopem optycznym możemy dostrzec wewnątrz jądra jąderka. Mikroskop elektronowy ujawnia je jako twory złożone z ziarenek bardzo przypominających opisane już poprzednio rybosomy. Badania chemiczne dowiodły, że ziarenka te są niezwykle bogate w RNA, a jąderka są aktywnymi ośrodkami produkcji cząsteczek RNA. Zarówno chromatyna, jak i jąderka leżą w bezstrukturalnej substancji białkowej wypełniającej jądro komórki. Określenie jądra jako sterowni komórki pochodzi od funkcji cząsteczek DNA. Noszą one w sobie wzory wszystkich produkowanych nie tylko w jądrze, lecz i w cytoplazmie cząsteczek białek, enzymów itp. substancji niezbędnych do życia komórki. Ilość tych wzorów jest olbrzymia. Gdyby ktoś słowami chciał opisać wszystkie informacje, które są zawarte w cząsteczkach DNA jednej komórki, to dzieło jego zajęłoby nie tylko pokaźny tom, lecz zdolne byłoby wypełnić dużą bibliotekę. Liczba informacji zawartych np. w DNA komórki jajowej zwierząt wyższych oblicza się na miliony. Znajdujące się w cząsteczkach DNA wzorce dostarczane są dość złożoną drogą do wszystkich ośrodków komórki, w których odbywa się produkcja nowych cząsteczek. W razie uszkodzenia wzorca, czy nawet niewielkiej zmiany w budowie chemicznej cząsteczek DNA, komórka będzie wytwarzała inne, najczęściej dla niej bezwartościowe białka, co może być przyczyną jej degeneracji lub utraty możliwości spełniania właściwej funkcji w organizmie. Komórki potomne, które powstaną w wyniku podziału komórki o uszkodzonym wzorcu DNA, będą mieć tę samą wadę, jaką miała komórka macierzysta.