Najbardziej charakterystyczną strukturą neuronu są wypustki, z którymi ściśle wiąże się czynność przewodzenia impulsów nerwowych. Z punktu widzenia morfologicznego, a także czynnościowego, w każdym neuronie można wyróżnić dwa rodzaje wypustek. Z reguły w bezpośrednim sąsiedztwie neuronu rozgałęziają się mniej lub bardziej liczne wypustki, zwane dendrytami. Budowa mikroskopowa dendrytów nie różni się od budowy pozostałej części neuronu i w ich wnętrzu można stwierdzić wszystkie typowe dla niego struktury. Do powierzchni dendrytów i ich rozgałęzień dochodzą zakończenia wypustek sąsiednich neuronów. Dzięki tym szczególnym przewodnikom łączącym neurony w łańcuch, impuls nerwowy może przechodzić z jednej komórki do drugiej. Odmienną budową odznacza się drugi rodzaj wypustek — neuryty lub włókna osiowe. Każdy neuron jest wyposażony w jedno z reguły włókno osiowe, cieńsze od dendrytów. Włókno osiowe może mieć bardzo różną długość i obok komórek ze stosunkowo krótkim włóknem osiowym spotyka się komórki, u których ma ono ponad 1 m długości. W związku z tym podzielono komórki nerwowe na typ I, z włóknem osiowym długim, oraz typ II, z włóknem osiowym krótkim. We wnętrzu włókna osiowego można stwierdzić obecność struktur cytoplazmatycznych, natomiast nie występuje w nich tigroid. Na przebiegu włókna osiowego odchodzą mniej lub bardziej liczne odnogi, a na końcu tworzy się drzewkowate rozgałęzienie. Zakończenie każdego odgałęzienia leży na powierzchni dendrytu lub ciała innej ko* morki nerwowej. Włókna nerwowe otoczone są jedną lub dwiema osłonkami, o których trzeba wspomnieć kilka słów. Zewnętrzna osłonka utworzona jest z komórek, zwanych komórkami Schwanna. Komórki te otaczają swoją cytoplazmą bądź to pojedyncze włókno, bądź też tworzą w swej cytoplazmie zagłębienia, w których leży kilka włókien, jak to widzimy na fotografii wykonanej za pomocą mikroskopu elektronowego. Komórki Schwanna, zwane niekiedy komórkami satelitarnymi, pozostają w nierozerwalnym związku z włóknami nerwowymi i są niezbędne do ich prawidłowej czynności. Trudno dziś odpowiedzieć ściśle, jaką spełniają rolę, ale przypuszcza się, że dzięki wyposażeniu w jądro mają znaczenie odżywcze dla włókna, które czasem bywa znacznie oddalone od jądra swojej komórki macierzystej. Wiadomo dziś z całą pewnością, że druga ze wspomnianych osłonek, leżąca bardziej wewnętrznie, jest właśnie wytworem komórek Schwan-na. Osłonka ta, zwana mielinową albo rdzenną, powstaje wskutek wielokrotnego obrotu komórki Schwanna wokół włókna. Każdemu obrotowi odpowiada jedna z koncentrycznych blaszek osłonki mielinowej, łatwo dostrzegalnych w mikroskopie elektronowym. Ponieważ każda komórka Schwanna wytwarza część osłonki mielinowej otaczającej dane włókno, ta ostatnia nie tworzy ciągłej warstwy, ale składa się z szeregu odcinków długości 200—1000. Poszczególne odcinki, z których każdy odpowiada jednej komórce Schwanna, oddzielone są od siebie mikroskopijnymi przewężeniami. Pod względem chemicznym osłonka mielinową składa się z na przemian ułożonych warstw substancji tłuszczowych i białkowych. Z tą budową wiążą się własności fizyczne osłonki, która jest odporna na działanie temperatury, elektrolitów i detergentów (środków zmniejszających napięcie powierzchniowe), co wskazywałoby na jej ochronną rolę w stosunku do otaczanego włókna nerwowego. Proces tworzenia osłonek mielinowych wokół włókien nerwowych zaczyna się stosunkowo- późno w życiu płodowym i trwa u człowieka do wieku 3—4 lat. Neuryty i dendryty tworzą znaczną część układu nerwowego, o czym będzie mowa w dalszym ciągu tego rozdziału. Za ich pośrednictwem następuje wzajemne połączenie neuronów, a także połączenie układu nerwowego z poszczególnymi narządami organizmu. Dzięki tym włóknom neurony tworzą różnej długości łańcuchy, po których biegną impulsy nerwowe czy to z narządów do układu nerwowego, czy w kierunku przeciwnym.