Dotychczas zajmowaliśmy się powstawaniem odruchu warunkowego pod wpływem różnorodnych bodźców i stwierdziliśmy, że zjawisko to zachodzi przy udziale kory mózgowej. Oznacza to, że bodźce te w takiej lub innej postaci docierają do komórek kory mózgowej. W jednym z poprzednich rozdziałów mówiąc o receptorach wspomniano, że odbierają one wszelkie zmiany w obrębie środowiska zewnętrznego lub wewnętrznego i po zamienieniu ich w impulsy nerwowe przekazują te ostatnie do ośrodków nerwowych. Każdy receptor odznacza się pewną wrażliwością; której miarą jest najsłabszy bodziec powodujący w danym receptorze wytwarzanie impulsów. Badania wykazały, że każdy receptor może w zasadzie odbierać każdy rodzaj bodźców, ale wrażliwość jego jest największa w stosunku do jednego tylko rodzaju; nazywamy go bodźcem specyficznym dla danego receptora. Tak więc oko jest niezwykle wrażliwe na bodźce świetlne, które są dla niego specyficzne, ale może również odbierać wiele innych bodźców, na które jest jednak znacznie mniej wrażliwe. Co więcej, okazało się, że receptor odbierając jakikolwiek rodzaj bodźca, czy to swoisty, czy też nie, wysyła zawsze takie same impulsy, które docierają zawsze do tych samych ośrodków. Oznacza to, że niezależnie od rodzaju działającego bodźca dany receptor, a ściślej impulsy wysyłane przez niego, dają to samo czucie. Zjawisko to ujęte zostało w postaci prawa o swoistej energii zmysłów. Praktycznie możemy się o tym przekonać na samym sobie. Bardzo mocne uciskanie gałki ocznej obok bólu powoduje powstanie czucia światła. Dzieje się tak dlatego, że receptor światła, jakim jest oko, przy pewnym nasileniu bodźca uciskowego odebrał go tak jak bodziec specyficzny dla siebie. Zupełnie marginesowo warto wspomnieć, że obok wrażliwości każdy receptor ma jeszcze cechę, którą można nazwać czułością. Przez to pojęcie rozumiemy zdolność receptora do odróżniania nasilenia dwu bodźców. Czułość receptorów można w pewnych granicach dość dokładnie określić za pomocą wzoru matematycznego podanego przez Fechnera. Impulsy powstające w receptorze pod wpływem bodźca zostają za pośrednictwem włókien nerwowych przesłane do ośrodków nerwowych, które można określić wspólnym mianem ośrodków czuciowych. Najprostszym ośrodkiem czuciowym są komórki zwojów międzykręgowych, do których impulsy docierają bezpośrednio z receptorów. Komórki te nie odróżniają jednak nic poza nasileniem bodźca, a impulsy wysyłane przez nie bezpośrednio do ośrodka ruchowego wywołują stale taką samą reakcję. Część impulsów zostaje przesłana z tego najniższego ośrodka do bardziej złożonego, jakim jest wzgórze. Ten ośrodek pozwala na stosunkowo prostą analizę bodźca, polegającą na określeniu, czy dany bodziec jest korzystny, czy też szkodliwy. W końcu impulsy docierają do ośrodków położonych w korze mózgowej i tu dopiero zachodzi proces wszechstronnej oceny impulsu, a tym samym i bodźca, który go wywołał. W wyniku tego procesu następuje ocena różnych cech bodźca, jak nasilenie, charakter, czas trwania, lokalizacja itp. Po takiej analizie impulsu wytworzonego w receptorze powstaje naprostsze zjawisko psychiczne — wrażenie (czucie). Zespół struktur biorących udział w powstaniu wrażenia nazwano analizatorem. W skład jego wchodzą receptor, włókno nerwowe oraz ośrodki nerwowe od najniższych do korowych. Kilka choćby słów omówienia należy poświęcić ośrodkom korowym czucia, a zwłaszcza ośrodkowi, do którego docierają impulsy z receptorów skórnych. Drażniąc prądem elektrycznym pole czuciowe otrzymuje się rozmaite wrażenia, które w zależności od miejsca drażnionego dotyczą różnych okolic ciała. Dzięki temu zjawisku można było opracować przedstawioną na rysunku reprezentację poszczególnych części ciała w ośrodkach czuciowych kory mózgowej. Zwraca tu uwagę stosunkowo duży obszar kory odbierający impulsy z receptorów skórnych palców, dłoni, warg i języka. Zgadza się to ze znanym każdemu faktem, iż właśnie te części ciała są najbardziej wrażliwe na bodźce zewnętrzne. Impulsy docierające do ośrodka czuciowego w korze mózgowej zostają po dokonaniu analizy przekazane za pośrednictwem włókien kojarzeniowych innym ośrodkom, a w tej liczbie i polu ruchowemu, gdzie wywołują impulsy skierowane do odpowiednich mięśni.